ZPS 005: zasady pracy operacyjnej.

Co to takiego te zasady pracy operacyjnej? O nich właśnie porozmawiamy w tym odcinku Zasadniczych Podstaw Szpiegostwa 😉

Zasady regulują pracę operacyjną
Zasady regulują pracę operacyjną

Tak, wiem. Ty pamiętasz to , o czym wspominałem w  jednym z wcześniejszych artykułów. Mimo to powtórzę, iż na pracę operacyjną składają się:
Środki (osobowe i rzeczowe) czyli zestaw narzędzi pracy operacyjnej,
Metody (poznawcze, manipulacyjne i kompleksowe) czyli zespół środków stosowanych do osiągnięcia zakładanych celów (rozpoznania, zmanipulowania lub celowego wykorzystania większej ilości dostępnych środków),
Formy czyli kategorie prowadzonych spraw (wskazujące na ich ważność i zaawansowanie),
Zasady, dzięki którym czynności operacyjne są efektywne i zgodne z obowiązującym porządkiem prawnym.

Zdając sobie sprawę z wagi materii poruszonej w tym artykule chcę podkreślić, iż odtwarzając formy pracy operacyjnej korzystałem jedynie z ogólnodostępnych, jawnych i opublikowanych materiałów, które wymieniam na końcu artykułu.

Skąd wziąłem te konkretne zasady pracy operacyjnej? Z obowiązujących obecnie (w przypadku ustaw lub projektów ustaw) lub w przeszłości (w przypadku instrukcji) aktów prawnych, które zostały ujawnione i opublikowane przez Instytut Pamięci Narodowej.

Zasady te pozostają niezmienne dla naszego kręgu cywilizacyjnego i wynikają bezpośrednio z zasad funkcjonowania demokratycznego państwa prawa. Musisz wziąć pod uwagę, że być może inne zasady obowiązują w służbach państw należących do innych cywilizacji, np. chińskich czy arabskich. Ja jednak piszę w tym artykule o znacznie bliższych nam służbach 😉

I jeszcze jedna uwaga 🙂 W moich artykułach używam tych sformułowań właśnie w takim znaczeniu, jakie nadają im poniższe definicje 😉

Przede wszystkim musisz zrozumieć, że przedstawiam wybrane, w pewnym stopniu najważniejsze, zasady pracy operacyjnej.

CO REGULUJĄ ZASADY PRACY OPERACYJNEJ?

Przestrzeganie tych zasad (lub ich zaniechanie) podczas wykonywania pracy operacyjnej decydują o tym, czy dana czynność jest legalna (czy też nie).

Jeśli jest legalna, to mamy do czynienia z czynnością operacyjno-rozpoznawczą, to znaczy legalnym działaniem funkcjonariusza.

Jeśli jest nielegalna, to mamy do czynienia z tak zwanym czynem przestępnym, czyli przestępstwem (lub wykroczeniem).
Przykład: funkcjonariusz przeprowadził rozmowę operacyjną i uzyskał dowody popełnienia przestępstwa przez Pana X. Załóżmy, że zachował wszystkie zasady, z wyjątkiem zasady hierarchicznego nadzoru (na przykład nie uzyskał na to zgody przełożonego). Oznacza to, że funkcjonariusz dokonał czynu przestępnego, spenalizowanego w prawie karnym (czyli popełnił przestępstwo). Mało tego! Uzyskał dowody popełnienia przestępstwa Pana X w wyniku popełnienia innego przestępstwa przez siebie! W procesie karnym to ogromny problem dowodowy znany jako owoce zatrutego drzewa.

W USA dowody zdobyte w wyniku nielegalnych działań nie mogą być podstawą do wydania skazującego wyroku. W Polsce sprawa nie jest tak klarownie przejrzysta. Ponieważ kwestia ta nie jest tematem niniejszego artykułu ograniczę się do stwierdzenia, iż polski wymiar sprawiedliwości stara się stosować amerykańską praktykę. Próżno jednak szukać w przepisach karnych kwestii orzekania sankcji dla funkcjonariuszy, którzy w nielegalny sposób pozyskali materiał dowodowy. O tym decyduje bowiem sąd, traktując zazwyczaj materiał zdobyty w nielegalny sposób jako nieistniejący.

Powtórzmy: czynność jest nielegalna zawsze, gdy funkcjonariusz nie postąpi zgodnie z zasadami, o których mówię w niniejszym artykule. Zasady te dotyczą tylko i wyłącznie kwestii prawnych, to jest legalności (wówczas mamy do czynienia z czynnościami operacyjno-rozpoznawczymi) lub nielegalności (w takim przypadku mamy do czynienia z czynem przestępnym) danej czynności.

Istnieją również inne zasady wykonywania pracy operacyjnej, mające charakter techniczny (sposoby nawiązywania kontaktu, przeprowadzania tajnych przeszukań lub obserwacji i tym podobne). Zajmę się nimi jednak w ramach odrębnego cyklu artykułów: T&T (Technika i Taktyka)

Zasady pracy operacyjnej
Zasady pracy operacyjnej… a układają się w butelkę… Ciekawe 😉

ZASADY PRACY OPERACYJNEJ

Podsumowując: jeśli czynności operacyjno-rozpoznawcze mają być skuteczne, efektywne i zgodne z obowiązującym prawem, to muszą podlegać pewnym zasadom pracy operacyjnej, z których najistotniejsze to:

zasada legalizmu:
zawsze należy wszcząć czynności, jeśli tylko zachodzi prawdopodobieństwo, że popełniono czyn przestępczy lub że może on być popełniony,

zasada praworządności:
wszelkie czynności są podejmowane w ramach i na podstawie prawa,

zasada tajności (prowadzonych) działań i ich rezultatów,

zasada priorytetu ochrony źródeł informacyjnych (osobowych i rzeczowych),

zasada celowości i ekonomii działań:
osiąganie celu w sposób jak najbardziej efektywny, przy takim doborze form i metod, które są adekwatne do postawionego zadania,

zasada obiektywizmu:
bezstronna ocena posiadanych danych, unikanie pochopnych założeń oraz weryfikacja informacji za pomocą innych czynności.

Istnieją oczywiście inne zasady pracy operacyjnej regulujące prawidłowe planowanie, przebieg, zakończenie i dokumentowanie działań operacyjnych, między innymi:

zasada inicjatywy:
akt prawny wskazuje jakie służby prowadzą działania operacyjne w danym przypadku,

zasada aktywności:
nakaz czynnego uczestnictwa w wykonywaniu zadań,

zasada elastyczności działań,

zasada hierarchicznego nadzoru,

zasada pisemnego planowania, dokumentowania oraz sprawozdawczości działań operacyjnych,

zasada ciągłości i kompleksowości działań: wszechstronne badanie zjawisk i faktów poprzez pracę operacyjną o charakterze ciągłym,

zasada dążenia do przestrzegania prawdy materialnej:
takie dokonanie ustaleń, by w stopniu maksymalnym odpowiadałyby rzeczywistości,

zasada swobodnej oceny informacji:
prawidłowa i rzetelna ocena zdobytych informacji zależy od kwalifikacji i doświadczenia funkcjonariusza prowadzącego pracę operacyjną,

zasada komplementarności (uzupełniania się) czynności operacyjnych i procesowych,

zasada  nadrzędności czynności procesowych:
prowadzone działania operacyjne nie powinny powodować uszczerbku dla czynności procesowych,

zasada odrębności organów operacyjnych i procesowych,

zasada niezależności (stadialnej) postępowania operacyjnego od karnego,

zasada respektowania etyki zawodowej.

I to byłoby na tyle 😉

A jeśli tematyka wciągnęła Cię już całkowicie (albo i tylko troszkę) to nie zapomnij zapisać się na newsletter!

W niniejszym artykule poruszyłem jedynie te kwestie oraz użyłem tylko i wyłącznie te sformułowania, które znajdują się w niżej wyszczególnionych ogólnodostępnych, jawnych i opublikowanych materiałach.

Nie złamałem obowiązującego prawa publikując niniejszy artykuł!

W związku z powyższym proszę szanować pieniądze podatników i nie niepokoić mnie oraz nie wzywać do składania jakichkolwiek wyjaśnień w jakiejkolwiek instytucji.

Polecam publikacje IPN
Polecam publikacje IPN

Bibliografia:

  • Instrukcje pracy operacyjnej oraz (inne) akty prawne:
    • Instrukcja o pracy operacyjnej Zarządu II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego z dnia 15 grudnia 1976 roku [w:] „Raport o działaniach żołnierzy i pracowników WSI” opublikowany w „Monitorze Polskim” Nr 11 w dniu 16 lutego 2007.
    • Instrukcje pracy kontrwywiadowczej Wojskowej Służby Wewnętrznej wraz z instrukcjami prowadzenia dokumentacji i ewidencji (1957 – 1990), Wydawnictwo IPN seria „Normatywy aparatu represji”, Kraków 2010.
    • Instrukcje pracy pionów pomocniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa (1945 – 1989), Wydawnictwo IPN seria „Normatywy aparatu represji”, Kraków 2010.
    • IPN 403/151, Zasady typowania, szkolenia przerzutu i legalizacji nielegałów (dane w oparciu o tłumaczenie), Warszawa 1968 [w:] Kowalski Andrzej, Rosyjski sztylet. Działalność wywiadu nielegalnego, Łomianki 2013.
    • Projekt ustawy o czynnościach operacyjno-rozpoznawczych, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Druk Nr 353 z dnia 7 lutego 2008 roku.
    • Ruzikowski Tadeusz (oprac.), Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa (1945 – 1989), Wydawnictwo IPN seria „Materiały pomocnicze Biura Edukacji Publicznej IPN”, Warszawa 2004.
    • Skubisz Paweł (oprac.), Instrukcja służby Korpusu Ochrony Pogranicza, Warszawa 2010.
    • Ustawa federalna (rosyjska) o działalności operacyjno-rozpoznawczej przyjęta przez Dumę Państwową 5 lipca 1995 roku (z późniejszymi zmianami; stan na 28 sierpnia 2013 roku) [w:] „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Wydanie Specjalne”, Wydawnictwo ABW, Emów 2013.
    • Ustawa Republiki Białoruś o działalności operacyjno-rozpoznawczej z 9 lipca 1999 roku Nr 289-Z (z późniejszymi zmianami; stan na 28 sierpnia 2013 roku) [opublikowany w:] Wiadomości Rady Najwyższej Republiki Białoruś, 1999, Nr 30, poz. 438 [w:] „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Wydanie Specjalne”, Wydawnictwo ABW, Emów 2013.
    • Ustawa Ukrainy o działalności operacyjno-rozpoznawczej z 18 lutego 1992 roku (z późniejszymi zmianami; stan na 28 sierpnia 2013 roku) [opublikowany w:] Wiadomości Rady Najwyższej Ukrainy, 1992, Nr 22, poz. 303 [w:] „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Wydanie Specjalne”, Wydawnictwo ABW, Emów 2013.
    • Zarządzenie nr 0041/72 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 6 maja 1972 roku w sprawie pracy wywiadowczej Departamentu I Ministerstwa Spraw Wewnętrznych [w:] Wydawnictwo IPN, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989” Nr 1(5) 2007.
  • Opracowania:
    • Banach Kazimierz, Zasady i metoda pracy Oddziału II Sztabu, Warszawa 1938.
    • Bożek Martin, Charakterystyka ustawowych uprawnień operacyjnych służb specjalnych [w:] „Rocznik Administracji Publicznej” (1) 2015.
    • Cenckiewicz Sławomir, Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej (1943 – 1991), Poznań 2011.
    • Gołębiewski Janusz, Praca operacyjna w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej, Warszawa 2008.
    • Goryński Grzegorz, Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza widziany oczami jego szefa płk. Stefana Sobczaka: ocena zaprezentowana na odprawie kadry kierowniczej tej formacji na początku 1955 r. [w:] „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989” Nr 1(10) 2012.
    • Herman Michael, Potęga wywiadu, Warszawa 2002.
    • Kudła Jacek, Wybrana problematyka czynności operacyjnych na tle uwag de lege ferenda projektu ustawy o czynnościach operacyjno-rozpoznawczych [w:] red. Paprzycki Lech, Rau Zbigniew, Praktyczne elementy zwalczania przestępczości zorganizowanej i terroryzmu. Nowoczesne technologie i praca operacyjna, Warszawa 2009.
    • Musiał Filip, Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970 – 1989), Wydawnictwo IPN, Kraków 2007
    • Olejnik Kazimierz, Zakres stosowania czynności operacyjnych – stan faktyczny, oczekiwania, potrzeby i możliwości wykorzystania ustaleń operacyjnych w procesie karnym oraz dopuszczalny udział sędziego i prokuratora w działaniach operacyjnych [w:] red. Paprzycki Lech, Rau Zbigniew, Praktyczne elementy zwalczania przestępczości zorganizowanej i terroryzmu. Nowoczesne technologie i praca operacyjna, Warszawa 2009.
    • Rau Zbigniew, Czynności operacyjno-rozpoznawcze w polskim systemie prawa – działania w kierunku uniwersalnej ustawy [w:] red. Paprzycki Lech, Rau Zbigniew, Praktyczne elementy zwalczania przestępczości zorganizowanej i terroryzmu. Nowoczesne technologie i praca operacyjna, Warszawa 2009.
    • Siemiątkowski Zbigniew, Wywiad a władza. Wywiad cywilny w systemie sprawowania władzy politycznej PRL, Warszawa 2009.
    • Stepek W., Chodkiewicz K., Służba wywiadowcza i ochrona przeciwszpiegowska, Poznań 1925.
    • Szumski Adrian, Wykorzystanie taktyki i techniki kryminalistycznej w ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych, Wrocław 2010.
    • Taracha Adam, Czynności operacyjno-rozpoznawcze. Aspekty kryminalistyczne i prawnodowodowe, Lublin 2006.
    • Taracha Adam, O „Projekcie ustawy o czynnościach operacyjno-rozpoznawczych” [w:] „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” Nr LVI/LVII z 2009/2010.
    • Taracha Adam, Zakres czynności operacyjno-rozpoznawczych w świetle ustawodawstwa policyjnego [w:] T. Bojarski, E. Skrętowicz (red.), Kierunki i stan reformy prawa karnego, Lublin 1995.

Piotr Herman

Serdecznie Cię witam!!! I przy okazji: Tak, to ja jestem na tym zdjęciu 😉 Piszę o służbach mniej lub bardziej tajnych, gdyż doskonale rozumiem ich specyfikę. Tak się bowiem składa, że zanim zostałem szkoleniowcem Wywiadu Bezpieczeństwa Biznesu CSI (Corporate Security Intelligence) byłem oficerem polskich służb specjalnych. A obecnie przekazuję praktyczną wiedzę i umiejętności niezbędne dla biznesowych: researcherów (czyli wywiadowców), analityków (i to nie tylko wywiadowczych), bezpieczników (czyli wszelakich specjalistów ds. bezpieczeństwa) oraz strategów biznesowych (co oznacza również menadżerów i kierowników różnego autoramentu, a także top managementu). I na tym zarabiam. A Blog i podcasting to moje prezenty dla Ciebie 😎

4 odpowiedzi na “ZPS 005: zasady pracy operacyjnej.”

  1. Trochę mnie dziwi, że w ogóle coś takiego istnieje … przecież tajna służba to nie prokuratura, a j/w to wygląda na zasady kontroli formalnej, jeżeli cytując klasyka „najważniejsza cecha tajnej pracy jest to, że musi pozostać tajna”, to w ogóle rozważanie legalności metod jest bez sensu, zamiast legalności powinno się mówić o etyce, motywach i zaangażowaniu … zasady pracy operacyjnej to np. klasyfikacja spraw ale nie arbitralna wg uznania przełożonego tylko metodyczna czyli opracowanie, rozpracowanie, kombinacji i gra, klasyfikacja źródeł wg motywacji współpracy i nacisk na nie schodzenie poniżej poziomu maksymalnie możliwego do osiągnięcie (tzn. ideologiczna, emocjonalna, utylitarna i naciskowa), itd.

    1. Wszystko prawda… tyle, że standardy liberalnego państwa prawa nie pozwalają na jakąkolwiek działalność – szczególnie jakichkolwiek agend rządowych (jak służby specjalne) – która nie miałaby oparcia w obowiązujących (konkretnych) przepisach prawa. Stąd też państwa demokratyczne często określane są mianem „krajów słabych” – w przeciwieństwie do innych, niedemokratycznych reżimów (przy okazji – demokracja to też reżim w znaczeniu politologicznym ;-)). Nawet takie państwa, jak Rosja (mimo, że to „demokracja sterowana”) czy Białoruś (mimo, że to „demokracja pozorna”) mają takie akty prawne…

  2. Jest na to sposób „amerykański” … tyle, ze dość kosztowny, nie pamiętam dokładnej daty ale k. 2010r. była podkomisja senacka która badała fundusze wydatkowane na kontr-terrozym i … po sporządzeniu listy ok. 10 tys. komórek państwowych, stanowych, wydzielonych agend, itd. rozpoczęto sporządzanie listy kontraktorów prywatnych i na tym się skończyło, zabrakło sił i środków do sporządzenia nawet wniosków przed – kontrolnych … tylko, że to się korupcyjnie wyradza w nieuchronny sposób.

    1. Są i inne sposoby. Do wszystkiego potrzebna jest jednak wola polityczna rządzących. Bo to oni dają kasę; bo to oni zadaniują (lub nie) służby (w końcu to agendy rządowe). A skoro jest tak, jak jest, to widać taka jest ich wola… I dotyczy to chyba wszelkich spraw państwowych i politycznych, nie? Myślę, że nie ma wobec tego co szat rozdzierać 😉

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.